Một lần với cháo cá lòng hồ Đa Mi

BT- Tự dưng đem cái chuyện cháo cá vào bài viết này. Biết thế, nhưng không thể không kể  bởi trong rất nhiều bài viết về Đa Mi, ai đó cứ kể chuyện núi rừng, chuyện con đường đèo ngoằn ngoèo, chuyện con đường rừng bí mật  mà nhờ đó cán bộ cách mạng vận chuyển vũ khí từ vùng biển Hàm Tân qua  núi Lão Nhân (núi Ông) về Đồng Nai Thượng (một phần Đa Mi ngày nay) trong kháng chiến chống Pháp và những năm đầu kháng chiến chống Mỹ; chuyện Đa Mi có tháp 9 tầng, tầng nào tầng nấy cao chót vót, con gái tắm ở đó một lần thì… da dẻ trắng như trứng gà bóc!? Tựu trung, tất cả vì Đa Mi nên thơ và đẹp; vì muốn du khách tìm về với Đa Mi nhiều hơn và qua đó Bình Thuận có thêm một địa chỉ du lịch… Tuy nhiên, kể như vậy, du khách mới chỉ được “thấy” chứ chưa “cảm” được, giống như giới thiệu cô gái đẹp nhưng cấm “sờ vào hiện vật” thì biết gì đâu để mô tả với bạn bè, em út! Chính vì vậy, cháo cá lòng hồ Đa Mi là phần nhỏ trong những phần còn lại của bức tranh muôn  màu về cái xã nho nhỏ núi rừng ấy.

Chúng tôi lên Đa Mi nhiều lần, song  không phải ngay lần đầu đã  biết đến cháo cá lòng hồ bởi nó là món ăn không mấy cao sang, ở chợ, ở mấy cái quán dưới chân ngọn đồi, nơi đặt trụ sở UBND xã Đa Mi không ai bán (người ta chỉ bán một thứ rượu thuốc pha huyết con nu, uống vừa xong người cứ nóng rần và ưa nghĩ tới chuyện lên xe tót về với vợ, bởi thế thứ rượu ấy còn được gọi là rượu “một phút lên thiên đường”. Tôi không phải là người mê rượu, nên  xin dành rượu  huyết nu cho mấy bạn ưa tửu. Còn cháo cá thì chuyện như vầy.

Cách đây gần 5 năm, một đêm trong lúc thức cùng cán bộ quản lý bảo vệ rừng của một cơ quan lâm nghiệp, tìm hiểu cách thức lâm tặc chuyển gỗ lậu từ thôn La Dày ra xã Bảo Lâm (Lâm Đồng), tôi nghe T, thủ trưởng của cơ quan  bảo hai nhân viên “kiếm” cái gì bỏ bụng trong lúc chờ đợi vì xem ra lâm tặc “đánh hơi” được nên chưa đưa xe đến bãi gỗ. Hai cán bộ  liền xách chiếc túi gai ra đi. Tôi  tò mò đi theo. Đêm ấy Đa Mi  đầy trăng. Trăng treo bát ngát trên núi rừng, trên con đường nhựa từ cơ quan lâm nghiệp đi vòng ra ngã ba  Trạm xá,  rồi theo con đường đầy sỏi đi xuống phía dưới thấp. Đi hết con đường thì đụng mặt nước lòng hồ Hàm Thuận của Thủy điện Hàm Thuận - Đa Mi. Mặt hồ lấp lánh sáng, nhờ vậy gần như nhìn rõ  mọi vật chung quanh. Tôi bất giác chú ý đến hai chiếc thuyền gỗ đậu sát vào nhau, cách đó vài bước chân.  Bao quanh hai chiếc thuyền có vài chiếc thuyền nhỏ, dường như cũng vừa  chèo tới. Anh  cán bộ lâm nghiệp, cất tiếng  hỏi một người không rõ mặt  ở trong thuyền: “Có cá không anh?” Tiếng người trong thuyền đáp: “Hôm nay có 2 con trắm, hai con tràu, chục con diếc, còn lại là bống”. “Bán em vài con nấu cháo đi. Con nào thì ngon nhất?”. “Cá lòng hồ thì chú đừng hỏi con nào ngon nhất. Con nào cũng ngon vì chúng ăn phù du sinh vật của bao nguồn suối đổ về hồ đây. Tui nói thật, cá ở miền xuôi cứ phải gọi cá lòng hồ bằng “cụ” vì cái sự ngon!”. Tôi im lặng mỉm cười vì cách nói của người bán cá, một người tỏ ra am tường về nghề cá. Đêm hôm đó, sau khi mang hai con cá  tràu và mấy con bống về, hai cán bộ bắc nước lên luộc. Nước luộc cá dùng nấu cháo, còn thịt cá (sau khi lấy hết xương) thì um với hành và một chút dầu để lấy vị thơm.  Hạt cháo vừa lúp búp thì bỏ thịt cá đã um vào, đánh đều trước khi  bắc xuống. Đêm đó, nhờ nồi cháo cá mà mấy cán bộ lâm nghiệp thức gần trọn đêm cho đến khi lâm tặc đưa xe vào bãi bốc gỗ.

Gần đây tôi nghe T kể, nhiều người ở vùng xuôi lên công tác Đa Mi, cứ đòi các anh đãi cháo cá lòng hồ. Còn chị bán cá ở chợ thôn Đaguri đầu đường lên xã, nói: “Người ta cứ nói cá tầm của Công ty Tầm Long Đa Mi ngon,  em thì em nói: cá lòng hồ là ngon nhất. Bởi vậy anh thấy trong chợ Đaguri này có  bán cá biển đâu, cho dù từ Phan Thiết lên đây đường rất dễ đi, xe chạy vù một giờ đã tới?!  Cháo cá lòng hồ Đa Mi đang chờ du khách, những người sành ăn để tiếng của con cá lòng hồ Hàm Thuận - Đa Mi ngày một đi xa hơn.

Hà Hoàng Hạc