Dấu xưa Phước Hội !

BT- Là một địa danh tồn tại khá lâu trước năm 1975 - xã Châu thành Phước Hội gồm 9 ấp thuộc quận Hàm Tân (Bình Tuy). Lúc ấy bao trùm các phần đất của các phường Phước Hội, Phước Lộc, Tân Thiện, Tân An và xã Tân Phước thuộc thị xã La Gi ngày nay với dân số gần 11 ngàn người. Sau năm 1975, Phước Hội, Phước Lộc là xã Tân Hòa và từ cuối 1978 là thị trấn La Gi. Phước Hội trở lại với tên cũ từ cuối năm 2005 khi chia tách huyện Hàm Tân và thành lập thị xã La Gi, trên địa giới mới có diện tích 177 ha, dân số gần 17 ngàn người.

Không những như hiện nay mà trước năm 1975, Phước Hội đã là trung tâm kinh tế, thương mại, văn hóa của tỉnh Bình Tuy. Xa hơn nữa, ban đầu có tên ấp Hàm Lý nơi đặt huyện sở khi thành lập đơn vị hành chính huyện Hàm Tân năm 1916 dưới triều Nguyễn và thời kỳ Pháp thuộc. Lúc đó địa danh vùng đất này được gọi là La Gi và trở thành địa chỉ quen thuộc trong quan hệ hành chính, thương mại cho vùng đất mới này. Nhân vật được người dân địa phương coi như có công mở đất lập làng là Phan Văn Kỳ, về sau mua được chức cửu phẩm và được mang họ Nguyễn của vua, từ đó được gọi là Cửu Kỳ - Nguyễn Ngọc Kỳ và dưới chế độ Việt Nam Cộng hòa đặt tên cho một con đường dài trên 1 km. Người ta kể ông có sức khỏe phi thường, bằng tay không có thể hạ cả cọp beo. Nằm ngay trung tâm huyện hạt, cho nên các hoạt động văn hóa tiến bộ ra đời khá sớm như nhóm thơ “thi xã”, câu lạc bộ đọc sách, tổ chức thanh niên hướng đạo, hội đánh banh…

Từ sau năm 1945, đất này thuộc vùng căn cứ kháng chiến chống Pháp, các cơ sở đình chùa, nhà ở phải tháo dỡ thực hiện chủ trương “vườn không nhà trống”. Cho nên dù là đất xưa nhưng không lưu giữ được những di tích có giá trị lịch sử. Đến thời kỳ Mỹ chiếm đóng, hầu như tại đây tập trung nhiều cơ sở quản lý quan trọng của tỉnh mới Bình Tuy. Trụ sở quận lỵ Hàm Tân và Tòa hành chính tỉnh Bình Tuy tồn tại được vài năm rồi dời đi về khu vực quy hoạch cùng các cơ sở của bộ máy hành chính tỉnh. Nhưng ngôi chợ Phước Hội vẫn là chợ trung tâm của thị xã ngày nay. Cạnh đó là rạp xi-nê Dân Tiến, chiếu phim nhựa phải có người thuyết minh trực tiếp. Ngôi chùa Quảng Đức có lịch sử truyền thống lâu đời nhất và là tổ đình của Phật giáo địa phương. Có hai giáo xứ Thiên chúa giáo lớn là Vinh Thanh và Thanh Xuân từ sau 1957.

Đánh dấu sự tồn tại và phát triển cư dân qua các thời kỳ có thể thấy những xóm nhà, khu vườn cây dài gần 1 km bờ hữu ngạn sông Dinh và gò nghĩa địa Thanh Minh phía nam của phường. Những địa danh Chợ cũ, Chợ mới, Cầu Chợ, Sân Banh, Lò Vôi… chỉ còn trong ký ức bởi sự đổi thay của những con đường đô thị nhộn nhịp với nhà tầng nguy nga, khang trang. Có thể nói phường Phước Hội là “đặc trưng” của thị xã La Gi về đời sống xã hội, văn hóa và con người. Rất khó mà phân biệt nét riêng biệt về cư dân ở đây bởi mỗi một thời kỳ có những đợt di cư từ nơi khác đến sinh sống và tồn tại. Là nơi thị tứ ngay buổi đầu lập huyện rồi lên tỉnh, môi trường thương mại sôi động nhưng người Hoa cũng chỉ chiếm số ít và “lai” dần khi lấy vợ, lấy chồng không còn giữ quốc tịch gốc. Có còn chăng ở những bảng hiệu buôn ngày trước như Cần Phong, Liên Phong, Diệu Ký, Bình An, Đại Đồng… trong hoạt động kinh doanh tạp hóa, thuốc bắc. Lớp người có mặt thời khai phá vùng đất lập làng từ miền Trung đất Quảng đến đây lập nghiệp được coi là dân bản địa. Nhưng đến sau năm 1957, khi lập tỉnh Bình Tuy mới có đợt di cư khá đông từ vùng biển Nghệ An vào hình thành hai xứ đạo Vinh Tân và Thanh Xuân.

Trên một địa bàn chưa đến 2 km², tưởng chỉ sống bằng nghề kinh doanh, dịch vụ nhưng lại có một bộ phận khá lớn làm nghề khai thác, chế biến hải sản, số lượng tàu thuyền gần 450 chiếc với năng suất khai thác hàng năm chiếm khoảng 30% sản lượng của thị xã. Tuy nay địa giới được xác lập theo tổ chức quản lý hành chính xã, phường nhưng cư dân Phước Hội vẫn có ảnh hưởng lớn trong cộng đồng qua các sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng dân gian và tập tục, thờ cúng vùng biển, đình làng như lễ hội cầu ngư, ngày thanh minh hàng năm mà trở thành nét văn hóa của vùng biển La Gi.

PHAN CHÍNH